Kolposkopia – podstawowe informacje

 

Kolposkopia/vulvoskopia/vaginoskopia jest metodą diagnostyczną polegającą na oglądaniu szyjki macicy/sromu/pochwy przy pomocy urządzenia optycznego zwanego kolposkopem umożliwiającego uzyskanie 5-50X powiększenia obrazu z odpowiednim oświetleniem. Integralną częścią badania jest próba z 3-5% kwasem octowym oraz płynem Lugola (nie stosujemy jej u kobiet ciężarnych oraz uczulonych). Kolposkopia (z biopsją celowaną lub bez – w zależności od sytuacji klinicznej) jest nadal złotym standardem weryfikacji nieprawidłowych wyników badań cytologicznych w krajach rozwiniętych prowadzących przesiewowe badania cytologiczne w celu wykrywania stanów przedrakowych i wczesnych postaci raka szyjki macicy. Wskazania do badania kolposkopowego są jednak szersze i obejmują:

  • konieczność weryfikacji nieprawidłowego wyniku badania cytologicznego lub dodatniego wyniku testu HPV (nawet u kobiet z prawidłową cytologią wg najnowszych zaleceń amerykańskich towarzystw naukowych),
  • ocena makroskopowo widocznych w badaniu ginekologicznym okiem nieuzbrojonym erytroplakii (potocznie, nieprawidłowo zwanych „nadżerką szyjki macicy”) – różnicowanie zmian wymagających dalszej diagnostyki i leczenia (dysplazja, rak) od zmian fizjologicznych (np. ektopia gruczołowa)
  • potwierdzenie i zlokalizowanie zmian patologicznych na szyjce macicy, pochwie i sromie
  • ocena zaawansowania i rozległości zmian przednowotworowych i nowotworowych na szyjce macicy, pochwie i sromie
  • ustalenie miejsc celowanego pobrania materiału tkankowego (biopsji) do badania mikroskopowego celem postawienia diagnozy histopatologicznej
  • kwalifikacja do leczenia i pomoc w wyborze najodpowiedniejszego sposobu terapii zmian przedrakowych i nowotworowych na szyjce macicy
  • nadzór po leczeniu zmian przedrakowych szyjki macicy, pochwy i sromu
  • wykrywanie wznów raka szyjki macicy np. w kikucie pochwy po leczeniu onkologicznym
  • weryfikacja widocznych makroskopowo zmian szyjki macicy – torbielki, polipy, brodawki, kłykciny i różnicowanie zmian wymagających leczenia od zmian łagodnych
  • weryfikacja nieprawidłowych krwawień z szyjki macicy – np. krwawień kontaktowych po współżyciu, badaniu ginekologicznym, pobraniu rozmazu cytologicznego
  • nadzór nad rozpoznanymi zmianami przedrakowymi niskiego stopnia, które w większości przypadków ulegają samoistnemu wyleczeniu ale muszą być poddane obserwacji
  • w ośrodku krakowskim (Prof. Madej, Prof. Basta) kolposkopia jest traktowana jako integralny element badania ginekologicznego i oceny stanu szyjki macicy na równi z badaniem cytologicznym

 

Jak należy się przygotować i jak wygląda badanie?

Optymalnie badanie kolposkopowe należy wykonywać w I fazie cyklu miesięcznego po zakończeniu miesiączki. W okresie kilku dni przed badaniem nie należy stosować irygacji, globulek dopochwowych i należy zaniechać współżycia płciowego. Badanie rozpoczyna się od założenia wziernika ginekologicznego do pochwy (jak przy rutynowym badaniu ginekologicznym i np. pobraniu cytologii). Szyjkę macicy przemywa się solą fizjologiczną i usuwa śluz. W dalszej kolejności wykonuje się próbę octową i jodową oraz ewentualnie dodatkowe barwienia specjalistyczne. Samo badanie jest niebolesne i nie jest obciążone ryzykiem powikłań.

W trakcie badania może zostać podjęta decyzja (za zgodą pacjentki) o jednoczasowym wykonaniu biopsji szyjki macicy i/lub pobraniu wyskrobin z kanału szyjki do badania histopatologicznego.

 

W Centrum Medycznym Mediva badania kolposkopowe wykonujemy na kolposkopie optycznym niemieckiej firmy Zeiss. Opis badania z propozycją dalszego postępowania diagnostyczno-terapeutycznego może być uzupełniony o kolpofotogramy – dokumentację zdjęciową z badania.

Przykłady obrazów kolposkopowych z różnych stanów fizjologicznych i patologicznych szyjki macicy

 

Przypadek 1.

 

Ektopia gruczołowa

Fizjologiczna ektopia gruczołowa – zmiana bardzo częsta u młodych kobiet. Potocznie zwana „nadżerką” szyjki macicy. Wg aktualnej wiedzy nie jest stanem przedrakowym i u większości kobiet nie wymaga leczenia.

 Makroskopowo widoczna erytroplakia (czerwona plama potocznie zwana nadżerką) szyjki macicy

 

 

W dużym powiększeniu kolposkopowym widać prawidłową granicę miedzy nabłonkową – normotypowy nabłonek wielowarstwowy płaski oraz nabłonek gruczołowy – brak wykładników zmian patologicznych. Przy braku objawów klinicznych pacjentka nie wymaga leczenia. Rutynowy nadzór cytologiczny.

 

 

Przypadek 2

Śródnabłokowa neoplazja małego stopnia (CIN1)

W większości przypadków jest wykładnikiem cytologicznym/histologicznym infekcji wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV). Ze względu na to, iż najczęściej ulega samoistnemu wyleczeniu może być obserwowana.

Może wymagać leczenia zabiegowego w niektórych sytuacjach klinicznych

 

Po próbie octowej widoczny obszar delikatnego zbielenia na przedniej wardze szyjki macicy na godz. 13.00

 

Obszar zbielenia nabłonka odpowiada obszarowi jodonegtywnemu po próbie jodowej. Wyniki biopsji – CIN1. Kolposkopia satysfakcjonująca – granica międzynabłonkowa widoczna. Zmiana może być obserwowana do 2-3 lat.

 

 

 

Pzypadek  3

CIN2 – śródnabłonkowa neoplazja średniego stopnia. Zmiana wymagająca leczenia.

Rozległe zbielenie nabłonka z obrazem mozaiki drobno i gruboziarnistej – po próbie octowej. Małe powiększenie kolposkopowe.

 

 

Obraz po próbie jodowej – dokładnie widoczne granice pomiędzy nabłonkiem atypowym i normotypowym. Zmiana dość rozległa. Pacjentka zakwalifikowana do LEEP (wycięcie pętlą elektryczną). Granica cięcia powinna zostać poprowadzona w obrębie normo typowego nabłonka a zmiana wycięta w jednym bloku w kształcie stożka z możliwością histologicznej oceny granicy zmian. W kanale szyjki normotypowy nabłonek gruczołowy

 

 

Przypadek 4

CIN3 – śródnabłonkowa neoplazja szyjki macicy dużego stopnia. Bezpośredni prekursor raka szyjki macicy. Jedną z niewielu sytuacji klinicznych, kiedy powinna być ściśle obserwowana jest ciąża. W pozostałych przypadkach wskazane leczenie.

Pacjentka z rozmazem cytologicznym HSIL. Wynik „ślepej” biopsji szyjki macicy i wyskrobin z kanału szyjki – prawidłowy. W dużym powiększeniu kolposkopowym, po próbie octowej zlokalizowano małą zmianę tuż przy ujściu kanału szyjki na godzinie 3.00 (strzałki). Ostateczne rozpoznanie histopatologiczne – CIN3.